virudharthi shabd – विरुद्धार्थी शब्द

 

virudharthi-shabd
virudharthi-shabd

 

अग्रज   अनुज
अक्कल   बेअक्कल
अतिवृष्टी   अनावृष्टी, अवर्षण
अजस्त्र   चिमुकले
अजाण   सुजाण
अधिक   उणे
अध्ययन   अध्यापन
अनाथ   सनाथ
अन्य   अनन्य
अनुकुल   प्रतिकुल
अपराधी   निरपराधी
अपेक्षित   अनपेक्षित
अब्रू   बेअब्रू
अबोल   वाचाळ, बोलका
अभिमान   दुरभिमान
अभिमानी   निरभिमानी
अमाप   अल्पसे
अमृत   विष
अमीर (श्रीमंत)   गरीब
अल्प   बहु
अल्पसंख्य   बहुसंख्य
अमूल्य   मौल्यवान
अल्लड   पोक्त
अलीकडे   पलीकडे
अवघड   सवघड, सुलभ, सोपे
अवजड   हलके
अवसर   अनवसर
अवधान   अनवधान
अस्सल   नक्कल
असा   सुसह्य
असली   नकली
अज्ञान   सज्ञान
अंधार, काळोख   उजेड, प्रकाश
अंधुक   स्पष्ट, सुस्पष्ट
अहंकार   निरहंकार, नम्र
आकुंचित   विस्तारित
आसूड, जवळ   लांब, लांबलचक
आकलनीय   अनाकलनीय
आकाश   पाताळ
आगमन   निर्गमन, गमत
आगेकूच   माघार
आघाडी   पिछाडी
आठवण   विसर, विस्मृती, विस्मरण
आठवणे (स्मृती)   विसरणे
आडवा   उभा
आत   बाहेर
आदर   अनादर
आदि   अंत
आदी   अनादी
आधी   नंतर

virudharthi shabd – विरुद्धार्थी शब्द

आधार   निराधार
आधुनिक   जुनी
आंधळा   डोळस
आनंद   दुःख, शोक
आपुलकी   दुरावा
आमंत्रित   अगांतुक, आगंतुक
आयात   निर्यात
आरोहण   अवरोहण
आरंभ (प्रारंभ)   शेवट, अखेर, अंत
आवक   जावक
आवड   नावड
आवडता   नावडता
आवश्यक   अनावश्यक
आशा   निराशा
आसक्त   अनासक्त विरक्त
आस्था   अनास्था
आस्तिक   नास्तिक
आळस   उत्साह
आळशी   उद्योगी, कष्टाळू, उत्साही
आज्ञा   विनंती
इकडे   तिकडे
इतके   तितके
इच्छा   अनिच्छा
इथे   तिथे
इमान   बेइमान
इमानी   बेइमानी
इलाज   नाइलाज
इष्ट   अनिष्ट
इहलोक   परलोक
उगवता   मावळता
उघड (प्रकट)   गुप्त, गूढ
उघडे   बंद
उच्च   नीच
उच्चारित   अनुच्चारित
उंच   ठेंगू, ठेंगणा, सरवल
उचित   अनुचित
उजवा   डावा
उणे   दुणे, अधिक
उतरण   चढण
उत्तर   दक्षिण, प्रत्युत्तर, प्रश्न
उत्कर्ष   अपकर्ष, हास, अधोगती
उत्कृष्ट   निकृष्ट, कनिष्ठ
उतरणे   चढणे
उतार   चढ़
उताणे   उपड़े
उताणा   पालथा
उत्तरायण   दक्षिणायण
उत्पन्न   सर्च
उत्सुक   अनुत्सुक
उत्साह   निरुत्साह, अनुत्साह

virudharthi shabd – विरुद्धार्थी शब्द

उत्साही   निरुत्साही
उत्तीर्ण   अनुत्तीर्ण
उथळ   सोलगट, सोल
उद्धट   नम्र विनयशील
उपयोगी   निरुपयोगी
उदय   अस्त
उदार   अनुदार, कृपण, कद्रु, कंजूस, संकुचित
उधळ्या   कंजूस, काटकसरी, मितव्ययी
उधार   रोख
उन्नती   अवनती
उन्नत   अवनत
उपकार   अपकार
उपमेय   अनुपमेय
उपस्थित   अनुपस्थित
उपद्रवी   निरुपद्रवी
उपयुक्त   अनुपयुक्त, निरुपयोगी
उद्योगी   निरुद्योगी
उपाय   निरुपाय
उभी   बसलेली
उलटा   सुलटा
उशीरा (सावकाश)   लवकर
उष्ण तप्त   थंड, शीतल
उन   सावली
एक   अनेक
एकजूट   फूट, फाटाफूट
एकम   वेगवेगळे
एकदा   अनेकदा
एकमत   दुमत
एकवचन   अनेकवचन
एकी  दुफळी, वेकी
एहिक   पारमार्थिक
ऐक्य   दुही, फूट
ऐच्छिक   अनैच्छिक, अपरिहार्य
ऐलवीर   पैलतीर
ओळखी   अनोळखी
ओला   कोरडा, सुका
ओवळा   सोवळा
औरस   अनौरस
कच्चा   पक्का,
कठीण (अवघड)   सोपे, मऊ, कोमल, मृदू
कठोर   मृदू, कोमल, सौम्य, कनवाळू
कडक   सौम्य, नरम, मऊ
कडू   गोड
कर्णमधुर   कर्णकटू
कबूल   नाकबूल
कमी   जास्त
कलंक   भूषण
कल्पित   अकल्पित
कल्याण   अकल्याण
कळस   पाया, पायरी

virudharthi shabd – विरुद्धार्थी शब्द

कळा   अवकळा
काटकसर   उधळपट्टी
काटकुळे   जाड
कायम   तात्पुरते
कायदेशीर   बेकायदेशीर
काळा   गोरा, पांढरा
काळोस   उजेड, प्रकाश
किमान   कमान
कीर्ती   अपकीर्ती
कुंठित   अकुंठित
कुशल   अकुशल
कोरडे   ओले
कोवळा (कोवळी)   जून, निवर
कृतज्ञ   कृतघ्न
कृत्रिम   नैसर्गिक, स्वाभाविक, अकृत्रिम
कृपा   अवकृपा, रोष
कृश (बारीक)   स्थूल, धट्टाकट्टा, लठ्ठ
खर्चिक   कंजूस
खंडन   मंडन
खरा   खोटा
खरेदी   विक्री
खात्री   संशय
खाली   वर
स्विन्न   प्रसन्न
सुळा   शहाणा
स्पूप (पुष्कळ)   थोड़े
खुश   नाखुश
सोटी   खरी
मदूल   स्वच्छ
गडद, भडक, गहिरा   फिकट
गतकाळ   भविष्यकाळ
गद्य   पद्य
गंभीर (पोक्त)   पोरकट, अवखळ
गम्य   अगम्य
गरम   थंड, गार
गरिबी   श्रीमंती
ग्रामीण   नागरी, शहरी
ग्राहक   विक्रेता
ग्राह्य   अग्राह्य, न्याज्य
गुण   दोष, अवगुण
गुरु   शिष्य
गुळगुळीत   खडबडीत, परबरीत
गोरेपन   काळेकुट्ट
घट्ट   पातळ, सैल, ढिला, ढगळ
घटणे   वाढणे
घाऊक (ठोक)   किरकोळ
चंचल   स्थिर
चटाई   माधार
चपल, चपळ   मंद, अचपळ
चल   अचल, स्थिर

virudharthi shabd – विरुद्धार्थी शब्द

चवदार   बेचव
चांगले   वाईट
चिमुकले, लहानसे, थोडे   प्रचंड, विशाल, अवाढव्य, मव्य
चिरकाल   अल्पकाल
चूक   बिनचूक, बरोबर
चैन   बेचैन
चोर   साव
छोटा   मोठा
छोटेसे   मोठेसे
जगणे   मरणे
जड   हलके
जन्म   मृत्यू, मरण
जवाबदार   बेजबाबदार
जमा   सर्च
जय, विजय   पराजय, पराभव, अपजय
जाणता   अजाणता
जलद, भराभर   हळू, सावकाश, हळूहळू
जवळ   दूर
जहाल   मवाळ
जागृत   निद्रिस्त
जागा   झोपलेला
जाणे   येणे
जास्त   कमी, थोडे
जिंकणे   हरणे
जित   जेता, विजयी, अजित
जिवंत   मृत, मेलेला
जीर्ण   मजबूत
जीवन   मरण
जोड़   विजोड
जोडणे   मोडणे
झपाझप (झरझर)   सावकाश
ज्येष्ठ   कनिष्ठ
टंचाई   विपुलता, रेलचेल, समृद्धी
टणक   मऊ, मृदू
टपोरे   बारिक
टवटवीत   मलूल, निस्तेज
तर्क   वितर्क
तृप्त   अतृप्त
तप्त   थंड
तथ्य   मिथ्य
तरुण   वृद्ध
तळ   माथा
ताजा   शिळा
तारक   मारक
तिरका, तिरपा   सरळ
तीव्र   सौम्य, कोमल
तीक्ष्ण   बोथट
तेजस्वी (लस्सलखीत)   निस्तेज
तेजी   मंदी
तोड   बिनतोड

virudharthi shabd – विरुद्धार्थी शब्द

थंडी   उष्णता, गरमी
थांग   अथांग
थोर   सान, लहान
थोरला   धाकटा
दयाळू   निर्दयी, निर्दय, क्रूर
दृश्य   अदृश्य
दाट, घनदाट   विरळ, फतळ
दारिद्र्य   श्रीमंती
दिन   रजनी, रात
दिवस   रात्र
दीर्घ   हस्व
दीर्घकाळ   अल्पकाळ
दीर्घायुषी   अल्पायुषी
दुरुस्त   नादुरुस्त
दुष्ट   सुट सुष्ठ
दूर   जवळ, निकट
दूरवर   जवळपास
देव   दैत्य, दानव, राक्षस
देश   विदेश
देशभक्त   देशद्रोही
दोषी   निर्दोषी
दोस्ती   वैर
धष्टपुष्ट   रोड, रोडका
धनाढ्य   गरीब, दरिद्री
धनिक, धनवंत   निर्धन, गरीब
धर्म   अधर्म
घिटाई   मित्रेपणा, भ्याडपणा
धीट   भित्रा, भेकड, भ्याड
धूर्त   भोळा
धाडस   मित्रेपणा
धैर्यवान भेकड
नफा, फायदा, लाभ   तोटा, नुकसान, हानी
 नम्रता   गर्विष्टपणा, उद्धटपणा, उर्मटपणा
नम्र   उद्घट
नर   नारी
नवी   जुनी
नाजूक, कोमल   राठ, राकट
न्याय   अन्याय
निर्दयता   सदयता, सहृदयता
नियमित   अनियमित
निरभ्र   अभाच्छादित
निश्चय   अनिश्चय
निश्चीत   अनिश्चत
नियंत्रित   अनियंत्रित
निश्चिंत   सचिंत
निर्लज्ज   सलज्ज
निष्काम   सकाम
नीटनेटका   गबाळ्या
नीती   अनीती
नैसर्गिक   अनैसर्गिक

virudharthi shabd – विरुद्धार्थी शब्द

नोकर, चाकर (सेवक)   मालक, धनी
पक्के   कच्चे
पगारी   बिनपगारी
परवानगी   मनाई, बंदी
पर्वा   बेपर्वा
पराजित   अपराजित
परिचित   अपरिचित
परिहार्य   अपरिहार्य
पवित्र   अपवित्र
पसंत   नापसंत
पहिला   शेवटचा, अस्पेरचा
प्रखर, उग्र   सौम्य
प्रगत   अप्रगत
प्रगती   अधोगती, परागती
प्रत्यक्ष   अप्रत्यक्ष
प्रतिबंध   अप्रतिबंध
प्रतिष्ठा   अप्रतिष्ठा
प्रफुल्लित   म्लान, सुकलेले
प्रशंसा   निंदा, अप्रशंसा
प्रसन्न   अप्रसन्न, खिन्न, खट्टू, विषण्ण
प्रवृत्त   परावृत्त, निवृत्त
प्रसरण   आकुंचन
प्रस्तुत   अप्रस्तुत
प्रसिद्ध   अप्रसिद्ध
पात्र   अपात्र
पाठिंबा   विरोध
पांढराशुभ्र   काळाकुट्ट
पाप   पुण्य
पारदर्शक   अपारदर्शक
पायथा   माथा शिखर
प्राचीन   अर्वाचीन
प्रामाणिक   अप्रामाणिक
पास   नापास
प्रिय   अप्रिय
पुढारलेले   मागासलेले
पुढारी (नेता)   अनुयायी
पुढील   मागील
पुढे (समोर)   मागे
पुण्यवान   पापी
पुरेसे   अपुरे
पुरोगामी   कर्मठ, सनातनी
पूर्ण   अपूर्ण
पूर्णांक   अपूर्णाक
पूर्व   पश्चिम
पूर्वी   नंतर
प्रेम   द्वेष, राग, तिटकारा
प्रेमळ   रागीट
पोकळ   मरीव, भरलेला
पाअर्वात्य   पास्विमात्य, पाश्चात्य
पौर्णिमा   अमवास्या, अमावस्या

virudharthi shabd – विरुद्धार्थी शब्द

फरक   साम्य
बंधु   भगिनी
बरे   वाईट
बारीक   जाड
बिंब   प्रतिबिंब
बिकट   सुगम, सुलभ, सोपे
बुद्धिमान (हुशार)   बुद्धिहीभे, मठ्ठ
बेरीज   वजाबाकी
बोलका, वाचाळ   अबोल, मुका, मुक
भद्र   अभद्र
भरती   ओहोटी
भय   निर्भय
भरपूर   थोडे
भर   झीज
भरभर   हळूहळू
भरभराट   -हास
भाग्य   दुर्भाग्य
भाग्यवान   भाग्यहीन, अभागी
भेद, तफावत   अभेद, साम्य
मंगल   अमंगल
मंजुळ   कर्कश
मंजूर   नामंजूर
मतभेद   मतैक्य
मर्त्य   अमर
मृत   जिवंत
मर्द   नामर्द
मनोरंजक   कंटाळवाणे, नीरस
महात्मा   दुरात्मा
महान   लहान, सान
मागासपणा   पुढारलेपणा
माजी   आजी, विद्यमान
मान, मानसन्मान   अपमान
मान्य   अमान्य
माहेर   सासर
मित्र   शत्रु, अमित्र
मित्रत्व   शत्रुत्व
मुख्य   गौण
मोठा   लहान
यश   अपयश
यशस्वी   अयशस्वी
येथे   तेथे
योग्य   अयोग्य
रणशूर   रणभीरू
रसाळ   नीरस
रसिक   अरसिक
राग   लोभ
राजमार्ग   आडमार्ग
राजा   प्रजा
राव   रंक
रिकामा   भरलेला

virudharthi shabd – विरुद्धार्थी शब्द

रूचकर   बेचव, रुचिहीन
रुची   अरुची
रुंद   अरुंद
रेखीव   ओबड धोबड
रोगी, रोगट   निरोगी
लघु   गुरु, विशाल
लवचिक   ताठर
लक्ष   दुर्लक्ष
लक्ष्मीपुत्र   दरिद्री
लाजरा   निलाजरा
लागू   गैरलागू
लाज   निर्लज्जपणा
लायक   नालायक
लिस्सित   अलिखित
लोभ   निर्लोभ
लोक   परलोक
लौकिक   दुलौकिक
वरिष्ठ   व्यनिष्ठ
वर्णनीय   अवर्णनीय
व्यंग   अव्यंग
वंद्य   निंद्य
व्यवस्था   अव्यवस्था
व्यवस्थित   अव्यवस्थित
व्यवहार   अव्यवहार
वादी   प्रतिवादी
वाजवी   गैरवाजवी
विकसित   अविकसित
विकास   -हास
विकार   निर्विकार
विचार   अविचार
विजयी   पराभूत, पराजित
विधायक   विधातक, विघातक
विनाशी   अविनाशी
विपुल   थोडे थोडेसे, कमी, अल्प
विपुलता   कमतरता, तुटवडा
विभक्त   अमित, एकन
वियोग, विरह   संयोग मिलन, सहवास
विवाहित   अविवाहीत
विवेक   अविवेक
विरोध   संमती, मान्यता
विवाद   निर्विवाद
विश्वास   अविश्वास
विसंवाद   सुसंवाद
वेध   निर्वेध
वेगडे   सारस्पे
वेळी   अवेळी
वैयक्तिक   सार्वजनिक, सामुहिक, सामुदायिक
शकुन   अपशकुन
शक्य   अशक्य
शंका   सात्री, निश्शंक

virudharthi shabd – विरुद्धार्थी शब्द

शत्रुत्व   मैत्री
शहाणा   वेडा, मूर्ख, मूढ
शहर   स्पेडे
शांत   अशांत, तापट, रागीट
शांती   अशांती
शाप   वर, वरदान, आशीर्वाद
श्वास   निश्वास, उच्छ्वास
श्रांत   अविश्रांत
शाश्वत   अशाश्वत, क्षणभंगुर, नश्वर
शिकणे   शिकविणे
शिस्त   बेशिस्त
शिष्ट   अशिष्ट, असभ्य
शीघ्र   मंद
शुक्लपक्ष   कृष्णपक्ष
शुद्ध   अशुद्ध
शुद्धपक्ष   वद्ययपक्ष
श्रुत   अश्रुतः
शुभ   अशुभ
शुभशकुन   अपशकुन
शूर   भित्रा
शेंडा   बुडखा, मूळ
शेष   नि:शेष, निश्शेष
श्रेष्ठ   कनिष्ठ
शोभिवंत   विशोभित
सकर्मक   अकर्मक
सकृत   अकृत
सकारण   अकारण
सकाळ   संध्याकाळ, सायंकाळ
सख्त   सौम्य
संकुचित   व्यापक, उदार, विशाल
सगुण   निर्गुण
संघटन   विघटन
संघटित   असंघटित
सचेतन   अचेतन
सज्जन   दुर्जन
सजातीय   विजातीय
सजीव   निर्जीव
सत्कर्म   दुष्कर्म
सत्य   असत्य
संतुष्ट   असंतुष्ट
संतोष   असंतोष
सतेज   निस्तेज
सदय   निर्दय
सदाचार   दुराचार, अनाचार
सदाचारी   दुराचारी
सदाचरण   दुराचरण
सद्गती   दुर्गती
सद्गुण   दुर्गुण
सगुण   दुर्गुण
सदुपयोग   दुरुपयोग

virudharthi shabd – विरुद्धार्थी शब्द

सदोष   निर्दोष
सधन   निर्धन
सनदशीर   बेसनदशीर
सधवा   विधवा
सनातनी   सुधारक, पुरोगामी
सन्मार्ग   कुमा
सन्मुख   विन्मुख
संन्यासी   संसारी
स्पष्ट   अस्पस्ट
संदिग्ध   असंदिग्ध
संपन्न   असंपन्न
स्पृश्य   अस्पश्य
सफल   असफल, विफल, निष्फल
सविकारी   निर्विकारी, अविकारी
सबळ, सबल, प्रबळ   दुर्बळ, दुर्बल
संबंध   असंबंध
संभव   असंभव
सम   विषम, व्यस्त
समज   गैरसमज, नासमज
समता   विषमता
समान   असमान
समर्थ   असमर्थ
समाधान   असमाधान
स्मरण   विस्मरण
स्मृती   विस्मृती
सरळ, धोपट   वक्र, वाकडा, तिरपा, वेडावाकडा
सलग   विलग, अलग
स्वकीय   परकीय
स्वर्ग   नरक
स्वच्छ  अस्वच्छ, घाणेरडी
स्वतंत्र   परतंत्र
स्वदेश   परदेश
स्वस्थ   अस्वस्थ
स्वदेशी   परदेशी
स्वधर्म   परधर्म
स्वराज्य   परराज्य
सशक्त   अशक्त, दुर्बल
संशय   नि:संशय
सशस्त्र   निःशस्त्र
स्वस्त   महाग
सहकार   असहकार
सहकार्य   असहकार्य
सहज   मुद्दाम
सह्य   असह्य
सहेतुक   निर्हेतुक
सज्ञान   अज्ञान
साकार   निराकार
साध्य   असाध्य
साधारण   असाधारण
साधार   निराधार

virudharthi shabd – विरुद्धार्थी शब्द

सार्थक   निरर्थक
सामान्य   असामान्य
सारखे   निराळे
सावकाश   झपाझप झटकन
सावध   वेसावध असावध
साव   चोर
स्वातंत्र्य   पारतंत्र्य
स्वार्थी   नि:स्वार्थी
स्वाधीन   पराधीन
स्वाभाविक   अस्वाभाविक
स्वाभिमानी   स्वाभिमान शून्य
सायास   विनासायास
सावत्र   सख्खा
स्वावलंबी   परावलंबी
स्वावलंबन   परावलंबन
स्वामी   दास
स्वावलंबी   परावलंबी
साशंक   निःशंक
साक्षर   निरक्षर
साक्षरता   निरक्षरता
स्थिर   अस्थिर
स्थिरता   अस्थिरता
स्वीकार   अव्हेर, धिक्कार
सुकम   कुकर्म, दुष्कर्म
सुकर   दुष्कर
सुकाळ   दुष्काळ
सुकीर्ती   दुष्कीर्ती
सुख   दुःख
सुखद   दुःखद
सुखकारक   दुःखकारक
सुगम   दुर्गम
सुगंध   दुर्गंध
सुचिन्ह   दुश्चिन्ह
सुजन   दुर्जन
सुजाण   अजाण
स्तुती   निंदा, निर्भत्सना
सुदैव   दुदैव
सुदैवी   दुर्देवी
सुंदर देखणा (सुरूप)   कुरूप
सुपीक   नापीक, ओसाड, वैराण
सुपुत्र   कुपुत्र
सुप्रसिद्ध   कुप्रसिद्ध
सुबक   बेढब, ओबडधोबड
सुबत्ता   दुर्भिक्ष, दैन्य
सुबुद्धी   दुर्बुद्धी
सुबोध  दुर्बोध , गहन
सुयोग   कुयोग
सुमती   दुर्मती, कुमती
सुर   असुर
सुरस   नीरस

virudharthi shabd – विरुद्धार्थी शब्द

सुरक्षित   असुरक्षित
सुरेल   बेसूर
सुलभ   दुर्लभ
सुलक्षणी   कुलक्षणी
सुव्यवस्था   गैरव्यवस्था, अव्यवस्था
सुवार्ता   दुर्वार्ता
सुविख्यात   कुविरव्यात
सुविचार   कुविचार
सुशिक्षित   अशिक्षित
सुशोभित   विशोभित
सुसंगत   विसंगत, असंगत
सुसंस्कृत   असंस्कृत
सुसंवाद   विसंवाद
सुज्ञ   अज्ञ
सूर्योदय   सूर्यास्त
सूक्ष्म (कृश)   स्थूल
सोवळे   ओवळे
सोय   गैरसोय
सौंदर्य   कुरुपता
सौभाग्य   वैधव्य
हजर   गैरहजर
हरकत   बिनहरकत
हर्ष   रपेद, विषाद
हसणे   रडणे
हसू   रडू
हार   जीत
हित   अहित
हिमती   बेहिमती
हिंसा   अहिंसा
हिशेबी   बिनहिशेबी
हितकारक   अहितकारक
होकार (रुकार)   नकार
क्षय   वाढ
क्षणभंगुर   चिरकालीन
क्षुद्र   महत्तवपूर्ण
ज्ञान   अज्ञान
ज्ञात   अज्ञात
ज्ञानी   अज्ञानी
ज्ञेय   अज्ञेय

 


Sugam Marathi Vyakaran (M R Walambe)


समानार्थी शब्द – मराठी व्याकरण वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा

विभक्ती – मराठी व्याकरण वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा

क्रियापद – मराठी व्याकरण वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा

नाम – मराठी व्याकरण वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा

इतिहास – वाचण्यासाठी येथे क्लिक करा

  

Leave a Comment